κοιτάζω

και κοιτώ, -άω (AM κοιτάζω)

νεοελλ.

1. εξετάζω ιατρικά (α. «πρέπει να κοιτάξω τα μάτια μου» β. «έχει συνεχώς πονοκεφάλους, γι' αυτό πρέπει να πάει να κοιταχτεί»)

2. φρ. α) «να κοιτάς τη δουλειά σου» — να μην ασχολείσαι με το τί κάνουν οι άλλοι

β) «κοίταξε να δεις» — άκουσέ με προσεκτικά, πρόσεξέ με

γ) «κοιτώ με μισό μάτι» — κακοβλέπω κάποιον

δ) «κοιτώ αφ' υψηλού» — είμαι υπερόπτης

ε) «κοίτα τα χάλια σου» — ασχολήσου με τα δικά σου ελαττώματα

νεοελλ.-μσν.

1. στρέφω το βλέμμα και προσηλώνω τα μάτια μου κάπου, παρατηρώ («μέ κοίταξε με εξεταστικό βλέμμα»)

2. φροντίζω, μεριμνώ, νοιάζομαι για κάποιον (α. «δεν τόν κοίταξαν καθόλου τα παιδιά του» β. «κοίταξε λίγο και την υγειά σου»)

3. δίνω ιδιαίτερη προσοχή σε κάτι, ασχολούμαι ιδιαίτερα με κάτι, προσέχω (α. «κοιτάζει να είναι συνεπής» β. «μπορείς να κοιτάξεις αυτό το έγγραφο;»)

4. εξετάζω κάποιον ή κάτι

5. παρακολουθώ

6. λογαριάζω, υπολογίζω

μσν.

1. διακρίνω, ξεχωρίζω κάποιον ή κάτι

2. επιβλέπω κάποιον ή κάτι, επιστατώ

3. (ενεργ. και μέσ.) πέφτω στο κρεβάτι, πλαγιάζω να κοιμηθώ

4. συνευρίσκομαι

μσν.-αρχ.

διανέμω, διαμοιράζω

αρχ.

1. βάζω κάποιον στο κρεβάτι, κατακλίνω κάποιον

2. κλείνω ζώο στη μάντρα, μαντρώνω («ποιμένων κοιταζόντων πρόβατα», ΠΔ)

3. (για ζώο) έχω κάπου τη φωλιά μου

4. παθ. κοιτάζομαι

σταθμεύω για ξεκούραση.

[ΕΤΥΜΟΛ. < κοίτη. Η νεοελλ. σημ. «παρατηρώ, βλέπω» οφείλεται στην έννοια τής επαγρύπνησης ενός φρουρού ή φύλακα που είχε την κοίτη του κοντά στο πράγμα που επιτηρούσε. Ο τ. κοιτώ είναι μεταπλασμένος τ. τού κοιτάζω. Η γραφή κυτάζω ερμηνεύεται με συμφυρμό τών λ. κυπτάζω και εξετάζω].